Επτά
Το μυστήριο του αριθμού Επτά
Τι κρύβεται πίσω από αυτόν τον παράξενο αριθμό;
Στις μέρες μας, το να μετράει ο άνθρωπος θεωρείται κάτι το φυσικό, το λογικό, το υποχρεωτικό, το αυτονόητο, το απαραίτητο. Ο άνθρωπος που δεν γνωρίζει αρίθμηση θεωρείται το λιγότερο αμόρφωτος και έρμαιο της τύχης του. Όμως τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι. Είναι σίγουρο ότι το ανθρώπινο είδος αυτή την τόσο σημαντική ανάγκη κάποτε την κάλυπτε με άλλους τρόπους, άγνωστους σε μας σήμερα ή δεν την κάλυπτε καθόλου αφού ούτε να αριθμεί γνώριζε ούτε να μετράει.
Ο αριθμός ως έννοια αποτελεί ένα επίτευγμα της ανθρώπινης διάνοιας, αποτελεί μία αίσθηση, την αριθμητική, ένα αίσθημα να αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος την υλική πολλαπλότητα που εκφράζεται μέσω ενός συμβόλου. Δεν θα υπεισέλθουμε σε παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο οι διάφοροι λαοί – πρωτόγονοι στη βάση τους – στις διάφορες εποχές συμβόλιζαν κάποια μορφή μοναδικότητας ή πολλαπλότητας, απλά σας παρουσιάζουμε κάποια σχήματα και εικόνες ώστε να έχετε μια εικόνα (σχήματα…) του θέματος.
Ο αριθμός γεννήθηκε απ’ την ανάγκη του ανθρώπου να μπορεί να εκτιμήσει τα υλικά αγαθά που συσσώρευε – κοπάδια, τρόφιμα, εργαλεία, οπλισμό, όργανα κλπ. – αλλά και εκ παραλλήλου να μπορεί να τα προστατεύει. Γεννήθηκε επίσης απ’ την ανάγκη του και κατανοήσει το χρόνο αλλά και να βάλει τάξη στο χάος που ζούσε, στην αταξία που τον περιέβαλλε, στα πρώτα εκείνα στάδια της ζωής του επάνω στη γη.
Απ’ όλους τους αριθμούς και ιδίως εκείνους της πρώτης – της βασικής, πρωταρχικής – δεκάδας, ένας αριθμός ξεχωρίζει λες και κάτι το ιδιαίτερο το μοναδικό είναι δεμένο μαζί του. Αυτός είναι ο αριθμός ΕΠΤΑ.
Ο ξεχωριστός αυτός αριθμός παρουσιάζει ένα σημείο επαφής, ταύτισης σε πολλές γλώσσες, αφού στην αρχή τουλάχιστον συμβολίζοταν με το ανάλογο γράμμα της αλφαβήτου. Έτσι στα Ελληνικά είναι το Ζήτα, στα Εβραϊκά το Ζέιν, στα Αραμαϊκά και Φοινικικά το Ζέιν, στα Συριακά πάλι συμβολίζεται με το Ζέιν ενώ στα Αραβικά με το Ζάυ. Είναι το μόνο αλφαβητικό και παράλληλα αριθμητικό σύμβολο που μοιάζει ή ταυτίζεται ηχητικά σ’ αυτές τις αρχαίες γλώσσες.
Ο μυστηριώδης και ανεξιχνίαστος αριθμός κυβερνάει τη ζωή μας, μέσα από θρύλους και παραδόσεις αλλά και πραγματικά γεγονότα. Μπορεί να πρόκειται για μύθο. Έναν από τους τόσους μύθους που κυκλοφόρησαν με μυστηριακό υπόβαθρο. Ανεξάρτητα από τους μύθους ή τους θρύλους, γεγονός είναι ότι ο αριθμός επτά, έπαιξε από τους αρχαιότατους χρόνους, ένα ρόλο ξεχωριστά σημαντικό σε όλους τους λαούς της γης. Κατά τους αρχαίους Αιγυπτίους, τους Εβραίους, και τους Έλληνες συμβόλιζε την τελειότητα, κι αυτό διότι περιλαμβάνει τους αριθμούς 3 και 4 που με τη σειρά τους συμβολίζουν το μεν 3 το τρίγωνο το δε 4 το τετράγωνο.
Κατά τον Καλλίμαχο όταν γεννήθηκε ο Απόλλωνας οι κύκνοι της Μαιονίας στράφηκαν επτά φορές προς τη Δήλο χαιρετώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το νεογέννητο Θεό, και επτά φορές επανέλαβαν το άσμα τους προς τιμήν του.
Οι αρχαίοι Χαλδαίοι και Ασσύριοι πίστευαν ότι επτά είναι οι πίνακες της μοίρας που ρυθμίζουν τις τύχες των ανθρώπων. Στο ίδιο πίστεψαν και οι Πέρσες, οι Εβραίοι, οι Έλληνες και οι Ινδοί.
Αργότερα οι Πέρσες δε πίστευαν ότι οι ουρανοί είναι επτά και τα πνεύματα αυτών το ίδιο. Ένα απ’ τα αρχαιότερα μνημεία του κόσμου, του οποίου η ίδρυση χάνεται στα βάθη των αιώνων ο πύργος της πόλεως Βορσίππα της Μεσσοποταμίας, είχε επτά επάλληλα δώματα αφιερωμένα σε επτά θεούς. Το ίδιο συνέβαινε καθώς λένε οι μύθοι και με τον πύργο της Βαβέλ. Η δε μυθική πόλη Εκβάτανα περιβαλλόταν από επτά κυκλικά τείχη.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ο άνθρωπος ετίθετο υπό την προστασία επτά θεών ή όφεων, ότι τον κόσμο δημιούργησαν επτά θεοί και ότι επτά νύμφες καθόριζαν την τύχη κάθε νεογέννητου βρέφους. Κατά τους αρχαίους Αιγυπτίους επίσης η θεά Ίσις ταξίδευε στο δέλτα του Νείλου συνοδευόμενη από επτά ιερούς σκορπιούς. Οι Αιγύπτιοι εξάλλου αρίθμησαν μόνο επτά διακλαδώσεις του Νείλου τον οποίο και ονόμαζαν επτάστομο ή επτάρρουν. Στο θεό Απόλλωνα δε είχαν δωρίσει χάλκινο ανδριάντα με πάχος επτά πήχυ.
Όσον αφορά τους Έλληνες ο αριθμός επτά είχε αναχθεί σε επταδική δοξασία. Οι Σπαρτιάτες θυσίαζαν στον Απόλλωνα την έβδομη μέρα του μηνός. Ο Όμηρος μας διασώζει ότι η Ήλιος είχε επτά αγέλες βοδιών. Στα νήπια οι Έλληνες έδιναν όνομα την έβδομη μέρα από τη γέννηση τους. Στην Ολυμπία υπήρχε η επτάφωνος στοά ονομαζόταν έτσι λόγω του ότι παρήγαγε επταπλή ηχώ. Η πόλη των Θηβών είχε επτά πύλες και επτά ήταν οι αρχηγοί των Αργείων που πραγματοποίησαν τη γνωστή από την τραγωδία του Αισχύλου εκστρατεία εναντίον των Θηβών. Οι Αθηναίοι έστελναν επτά αγόρια και επτά κορίτσια στην Κρήτη ως τροφή του Μινώταυρου, και η Νιόβη είχε γεννήσει επτά αγόρια και επτά κορίτσια.
Ο αριθμός αυτός συνδέθηκε ακόμη και με τη δημιουργία του κόσμου[1] που συνετελέσθηκε σε επτά μέρες. Πάμπολλες είναι οι φορές όπου τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη ο αριθμός επτά αλλά και τα πολλαπλάσια του αναφέρονται.
Όπως μας ιστορεί η Παλαιά Διαθήκη, σε επτά ημέρες[2] ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο, την πλάση, το σύμπαν. Επτά είναι οι αρχάγγελοι άρχοντες. Επτά ήταν οι εν Εφέσω κοιμηθέντες παίδες οι οποίοι ξύπνησαν μετά από 372 έτη. Επτά οι βραχίονες της επτάφωνης λυχνίας. Επτά οι ιερείς που κουβαλούσαν επτά σάλπιγγες και περιήλθαν την Ιεριχώ επί επτά ημέρες και την έβδομη την περιήλθαν άλλες επτά. Επτά είναι τα θανάσιμα αμαρτήματα. Επτά είναι οι αστέρες της Εκκλησίας στη Μικρά Ασία. Επτά τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Επτά τα μυστήρια της Εκκλησίας. Ο Χριστός εξάλλου δίδασκε να συγχωρούμε 77 φορές. Η Βίβλος αναφέρει επτά αρχάγγελους που «ψυχραίνουν» αδιάκοπα τον ήλιο με πάγους για να τον εμποδίσουν να πυρπολήσει τη γη. Επίσης στην Αποκάλυψη του Ιωάννη ο αριθμός επτά βλέπουμε ότι χρησιμοποιείται κατά κόρον. Ολόκληρο το κείμενο βριθεί θα λέγαμε απ’ τον εν λόγω αριθμό. Επτά άγγελοι, επτά λυχνίες, επτά σφραγίδες κοκ[3].
Στους Ιουδαίους συναντάται στην επτάφωτη λυχνία.
Οι Αιγύπτιοι ισχυρίζονταν ότι μετά τον θάνατο του ανθρώπου, η ψυχή έπρεπε να περάσει επτά «σταθμούς» (αυτό συναντάται στις πυραμίδες). Και επτά είναι οι βαθμοί που καθόρισε ο Βούδας, για να επιτύχει κάποιος την υπέρτατη ευδαιμονία, δηλαδή τη Νιρβάνα.
Αλλά οι μυθολογίες είναι ασφυκτικά γεμάτες από θεούς, δαίμονες και τέρατα με επτά κεφάλια, επτά χέρια και επτά πλοκάμια.
Η μουσική στις πρώτες της πηγές, είναι επίσης γεμάτη από τον αριθμό επτά. Το φλάουτο του θεού Πάνα είχε επτά οπές, η φλογέρα του επτά σωλήνες, και η ξακουστή λύρα του Απόλλωνα επτά χορδές.
Ποια είναι η αιτία όπου η μουσική καθορίζονταν τόσο ουσιαστικά και σηματνικά από τον αριθμό αυτό;
Την αιτία αυτή προσπάθησαν να αποκαλύψουν, ανακαλύψουν οι οπαδοί της σχολής του Πυθαγόρα[4], εκφράζοντας τη γνώμη «ότι η μουσική των σφαιρικών σημάτων» (οι ηχητικοί κραδασμοί των πλανητών), (οι ασύλληπτοι από τον άνθρωπο ακοή) «απαρτιζόταν από επτά τόνους».
Δυστυχώς η φιλοσοφία των Πυθαγορείων μας είναι ελάχιστα γνωστή. Εξηγούν όμως ότι η απαρχή του κόσμου και όλων των πραγμάτων είναι οι αριθμοί. Επίσης αποδεικνύουν ότι το επτά είχε ιδιαίτερη σπουδαιότητα γι αυτούς μιας και τον θεωρούσαν «χρυσό αριθμό».
Η εβδομάδα να παραμένει «βιβλίο με επτά σφραγίδες». Η εβδομάδα είναι μια επινόηση των Βαβυλωνίων που διαδόθηκε περίπου 1600 χρόνια πριν από τη Χριστιανική εποχή. Παλαιότερα, οι ημέρες της εβδομάδας ήταν πέντε, αλλά την αύξησαν έπειτα στις επτά, και τους ακολούθησαν οι Αιγύπτιοι, οι Εβραίοι, οι Ρωμαίοι.
Οι παρατηρητές απέδειξαν ότι οι σεληνιακές φάσεις περνούν από επτά μεταλλαγές. Οι αστρονόμοι της αρχαιότητας αντιμετώπισαν σωστά το ζήτημα. Έκαναν όμως φοβερά σφάλματα: κατά τη γνώμη τους και οι «πλανήτες» ήταν επτά. Απέκλεισαν τη Γη γιατί την τοποθετούσαν στο κέντρο του σύμπαντος. Ίσως οι Βαβυλώνιοι να επηρεάσθηκαν από αυτήν την κοσμοθεωρία όταν αποφάσισαν να οικοδομήσουν τα «Σιγκουράτ» τους, τις ονομαστές δηλαδή πυραμίδες με τους επτά αναβαθμούς που εκπροσωπούν τα «επτά διαστήματα του ουρανού».
Επτά ήταν επίσης τα αστέρια που αποτελούσαν τη Μεγάλη Άρκτο, τη Μικρή Άρκτο και τις Πλειάδες. Και πραγματικά, τόσα μόνο μπορούσαν να μετρήσουν κοιτάζοντας τον ουρανό διά γυμνού οφθαλμού.
Αν ανατρέξουμε στη Βιβλική εποχή, θα διαπιστώσουμε ότι για επτά ολόκληρα χρόνια τα κύματα του Νείλου αρνήθηκαν την Αίγυπτο, καταδικάζοντας έτσι τη χώρα σε λιμοκτονία. Αλλά για τη ζωή του Ιωσήφ, ο αριθμός επτά έπαιξε ρόλο σημαντικό. Ο Φαραώ εντυπωσιάστηκε τόσο για την ερμηνεία του ονείρου του για τις επτά παχιές και τις επτά ισχνές αγελάδες, καθώς και για τα επτά κούφια στάχυα, ώστε τον όρισε ως αντιβασιλέα. Οι θρύλοι, η ιστορία, η γεωγραφία, έχουν το μερίδιο τους στο κύκλο του αριθμού επτά.
Επτά υπήρξαν οι σοφοί της αρχαιότητας[5], επτά πόλεις διεκδικούσαν την τιμή ως γενέτειρα του Ομήρου. Επτά είναι οι μεγαλύτεροι ποταμοί του Ελληνικού κόσμου. Επτά είναι τα θαύματα του κόσμου[6], που όπως είναι γνωστό η κατασκευή τους φαίνεται να περικλείει μυστηριώδη αριθμητικά σύμβολα.
Η Ρώμη επίσης χτίστηκε ανάμεσα σε επτά λόφους και απέκτησε επτά βασιλιάδες. Αλλά και η Κωνσταντινούπολη οικοδομήθηκε επάνω σε επτά λόφους και ονομάσθηκε «η πόλη με τους επτά πύργους», η «εφτάλοφη». Άλλαξε δε επί επτά φορές το όνομά της.
Σήμερα στις Ινδίες οι περισσότεροι ναοί περικλείονται από επτά αυλές. Η δε πρωτεύουσα των Ινδιών το Νέο Δελχί λένε ότι έχει κτισθεί στα ερείπια επτά πόλεων.
Αλλά και οι Μουσουλμάνοι οφείλουν κατά τις παραδόσεις τους να επισκέπτονται την Ιερά πόλη της Μέκκας επτά φορές, να θυσιάζουν επτά κριούς, να κάνουν επτά γύρους γύρω από την λίθο της Καάβας και να προσκυνήσουν τους τάφους των συντρόφων του Μωάμεθ επτά φορές. Οι Μουσουλμάνοι οφείλουν επίσης να προσεύχονται επτά φορές την ημέρα και να παίρνουν επτά συζύγους.
Οι Σχιίτες Πέρσες πενθούν επί επτά ημέρες το θάνατο του Χαλίφη της αιρέσεως των Ιμάμ Αλή και των επτά μελών της οικογενείας του.
Οι Μπεκτασίδες περιφερόμενοι δερβίσιδες του Ικονίου και της Κωνσταντινουπόλεως χορεύουν τον συμβολικό χορό των «ανά επτά» όπου προσέχουν να μην αγγίξει ο ένας τον άλλον όσο κι αν είναι ο χώρος στον οποίο κινούνται περιορισμένος.
Στη Μεσοποταμία οι Ιωαννίτες προσεύχονταν και νήστευαν επί επτά ημέρες για να ακούσουν την ακολουθία η οποία τους εξασφάλιζε την είσοδο στον παράδεισο που και αυτός είχε επτά πύλες.
Στη Βαγδάτη δε πίστευονταν από τους εβραίους ότι για να γιατρευτούν τα παιδιά τους από ιλαρά έπρεπε να περιφερθούν γύρω από την συναγωγή επτά φορές.
Όμως ο μοιραίος αριθμός επτά συμμετέχει και στη δική μας καθημερινή ζωή: υπάρχουν επτά βασικά μέταλλα, επτά χρώματα στο ουράνιο τόξο, επτά μουσικές νότες.
Στην Ιατρική έχει διαπιστωθεί ότι η έβδομη μέρα, ο έβδομος μήνας, ο έβδομος χρόνος, σημειώνουν συχνά μια αποφασιστική καμπή στον ψυχολογικό, φυσιολογικό, και στον παθολογικό τομέα του ανθρώπου.
Όλα αυτά ήταν δύσκολο να μην οδηγήσουν σε λαϊκές δεισιδαιμονικές ερμηνεύσεις της θετικής και αρνητικής επίδρασης που ασκεί ο αριθμός επτά. Προφητικές ιδιότητες αποδίδονται στα εφταμηνίτικα παιδιά, κρίσιμος είναι ο έβδομος χρόνος στις συζυγικές σχέσεις, επτά ζωές έχουν οι γάτες, θαυματουργές ικανότητες του έβδομου γόνου σε μια οικογένεια (όπως πιστεύουν ακόμη και σήμερα στη Βρετάνη).
Αξίζει τέλος να προσθέσουμε ότι και σε διάφορες εκφράσεις στις οποίες συναντάμε τον αριθμό επτά, σκοπός είναι να τονιστεί η δύναμη κάποιου αντικειμένου ή το πλεονέκτημα του ή ακόμη η αξία του. Εφτασφράγιστο μυστικό λέμε και τονίζουμε την αξία ενός μυστικού, εφτάψυχος είναι αυτός λέμε θέλοντας να τονίσουμε ότι η δύναμη ενός ανθρώπου για ζωή τον κρατάει ακόμη ζωντανό ή ότι οποιαδήποτε αιτία δεν τον οδηγεί στο θάνατο, εφτάζυμο ψωμί ότι υπερέχει το συγκεκριμένο ψωμί σε σχέση με άλλα γιατί είναι καλοζυμωμένο, ζυμωμένο με αφρό από ερεβίνθους. Άλλες εκφράσεις που χρησιμοποιούνται ως τοπικά ιδιώνυμα είναι το εφτάκαλος, εφτάπαχος, εφτάμυαλος, εφτάπατος κλπ.
Οι άνθρωποι πίστεψαν ότι ανακάλυψαν στον αριθμό επτά τις μοναδικές ιδιότητες που αντιπροσωπεύουν το θείο, τα ιερά χαρακτηριστικά του αιώνιου, κι έτσι θέσπισαν εβδομάδα επτά ημερών όπου την έβδομη ημέρα την καθόρισαν ως ημέρα αναπαύσεως. Έτσι ο αριθμός επτά έχει ανυψωθεί σε ιερό και υπερκόσμιο σύμβολο.
Κατά τη θεοσοφία η ζωή ή η συνείδηση η οποία ζωογονεί έναν κόσμο αν και είναι μία έχει τριπλή υπόσταση. Κατέχει δηλαδή τρεις ιδιότητες την σοφία, την ενέργεια, τη θέληση ή την μακαριότητα, την αγάπη και την ενέργεια. Επομένως κάθε τμήμα της συνειδήσεως αυτής όσο μικρό και αν είναι, κατοπτρίζει τις τρεις αυτές βασικές ιδιότητες. Επειδή όμως δεν μπορεί η μία από αυτές να είναι ισχυρότερη της άλλης, οι βασικοί συνδυασμοί κατά τους οποίους είναι δυνατό να παρουσιαστεί η συνείδηση είναι επτά.
Ο αριθμός επτά λοιπόν είναι ο αριθμός της εκδηλώσεως, και αποτελεί φυσική συνέπεια του αριθμού τρία της αρχικής τριάδας. Οι παραδόσεις -έστω κι αν η προέλευσή τους δεν είναι πια γνωστή – εξακολουθούν πάντοτε να παίζουν κάποιο ρόλο στη ζωή μας. Και φυσικά για όποιον δίνει πίστη σ’ αυτές τις παραδόσεις που άλλες έχουν βάσεις σοβαρότητας ενώ άλλες όχι, ο αριθμός επτά δεν θα πάψει να είναι μαγικός και να παίζει ρόλο σημαντικό στη ζωή τους.
[1] Κι αυτό έρχονται να μας το επιβεβαιώσουν πολυάριθμα κείμενα διαφόρων λαών (Έπος του Γιγλαμές κλπ.) από διαφορετικές μεταξύ τους περιοχές της γήινης σφαίρας.
[2] Βλέπε κεφάλαιο Β’ παράγραφοι 1,2,3, Παλαιά Διαθήκη, Βιβλίο Γενέσεως.
[3] Παραθέτουμε μερικά σημεία όπου ο αριθμός επτά συναντάται μέσα στην Αποκάλυψη: κεφ. Α΄§ 1,11,12,13/ κεφ. Γ΄§ 1/ κεφ. Δ΄ § 5/ κεφ. Ε΄ § 6/ κεφ.ΣΤ΄ § 1/ κεφ. Η΄ 1,2,6/ κεφ. ΙΕ΄§6,7,9/ κεφ. ΙΣΤ΄ § 1/.
[4] Βασικό δόγμα της Πυθαγορικής διδασκαλίας είναι ότι ο αριθμός είναι η ουσία των όντων. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι αυτή η σχολή, η Πυθαγορική κάποιους αριθμούς τους θεωρεί ιερούς όπως το 1+2+3+4 οι οποίοι δίνουν άθροισμα το δέκα και το ονόμαζαν αυτό το σχήμα «τετρακτύς της δεκάδος». Γνωστό τέλος είναι και το τρίγωνο με την αναλογία 3:4:5 που εκφράζει το γνωστό πυθαγόρειο θεώρημα.
[5] Οι επτά σοφοί της αρχαιότητας ήταν μία ομάδα φιλοσόφων που άκμασαν κατά τον ΣΤ΄ π.Χ. Αυτοί ήταν κατά τον Πλάτωνα οι εξής: Θαλής ο Μιλήσιος, Πιττακός ο Μυτιληναίος, Βίας ο Πριηνεύς, Σόλων ο Αθηναίος, Κλεόβουλος ο Λίνδιος, Μύσων ο Χηνεύς, και ο Χίλων ο Λακεδαιμόνιος. Κατά άλλους, οι τρεις τελευταίοι δεν συμπεριλαμβάνονται κι αντί αυτών λαμβάνουν θέση: ο Περίανδρος ο Κορίνθιος, ο Επιμενίδης ο Κρης κι ο Ανάχαρσης ο Σκύθης.
[6] Τα επτά θαύματα της αρχαιότητας ήταν αριστουργήματα αρχιτεκτονικής τέχνης που τόσο για το μέγεθός τους όσο και για το κάλλος τους, προκαλούσαν το θαυμασμό των ανθρώπων της εποχής τους, και εξακολουθούν μέχρι σήμερα ακόμη και υπό μορφή ερειπίων να τον προκαλούν. Αυτά ήταν τα εξής: η πυραμίδα του Χέοπος που βρίσκεται στην Αίγυπτο, το μαυσσωλλείο του Μαυσσώλλου που βρίσκονταν στην Αλικαρνασσό, ο φάρος της Αλεξάνδρειας, ο κολοσσός της Ρόδου, οι κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας, το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός στην Ολυμπία, και ο ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο.
του Maximos Jason
